રેફ્રિજરન્ટ શું છે? ઓઝોન લેયર અને ગરમ હવામાં તેનું નુકસાન કેવી રીતે થાય છે?

1. 
   

   🧊 રેફ્રિજરન્ટ શું છે?

   રેફ્રિજરન્ટ એ એક પ્રકારનું રસાયણ હોય છે, જે રેફ્રિજરેટર, એર કન્ડીશનર અને અન્ય કૂલિંગ ઉપકરણોમાં તાપમાન ઘટાડવા માટે વપરાય છે. આ દ્રવ પદાર્થ સામાન્ય રીતે પ્રેશર હેઠળ વાયુ બની જાય છે અને તેને ફરીથી કંડેન્સ કરીને ગરમી દૂર કરી શકાય છે.

   ---

   ☠️ રેફ્રિજરન્ટ અને ઓઝોન લેવલ વચ્ચેનો સંબંધ

   

   1980ના દાયકામાં વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું કે કેટલાક રેફ્રિજરન્ટ જેવી કે CFCs (Chlorofluorocarbons) અને HCFCs (Hydrochlorofluorocarbons) હવાને નુકસાન કરે છે. આ રસાયણો જ્યારે હવામાં ભળી જાય છે, ત્યારે એ વપરાશ પછી ઊંચા વાતાવરણમાં જઈને ઓઝોન સ્તરને (Ozone Layer) નુકસાન પહોંચાડે છે.

   ઓઝોન સ્તરનું કાર્ય શું છે?

   ઓઝોન સ્તર પૃથ્વીની વાયુમંડળમાં સ્થિત છે અને તે સૂર્યથી આવનારી ઝેરળી UV-B કિરણોને રોકે છે. જો ઓઝોન લેયર નાબૂદ થાય, તો માનવ સ્વાસ્થ્ય માટે ગંભીર સમસ્યા ઉભી થાય – જેમ કે ચામડીનો કેન્સર, આંખોની સમસ્યાઓ, કૃષિ પેદાશો ઉપર પ્રભાવ વગેરે.

   ---

   🔥 ગરમ હવા (Global Warming) પર રેફ્રિજરન્ટનો પ્રભાવ

   આજના વધુ પડતા ઉપયોગ થતા HFCs (Hydrofluorocarbons) ભલે ઓઝોનને સીધી અસર ન કરે, પણ તેમનું Global Warming Potential (GWP) ખૂબ જ ઊંચું હોય છે.

   • CO₂ નું GWP = 1

   • કેટલીક HFCs નું GWP = 1000 થી પણ વધુ

   એટલે કે જો HFCs હવામાં જાય તો તે ગરમી જાળવવામાં ખૂબ મોટી ભૂમિકા ભજવે છે – જેને આપણે Global Warming કહીએ છીએ. તેનાં પરિણામે:

   • તાપમાન વધી રહ્યું છે

   • સમુદ્ર સ્તર ઊંચું થઈ રહ્યું છે

   • અનિયમિત વરસાદ અને હીટવેવ વધી રહી છે

   ---

   ✅ રેફ્રિજરન્ટ માટે તાજેતરના પગલાં

   વિશ્વભરના દેશોએ મોન્ટ્રિયલ પ્રોટોકોલ દ્વારા CFCs અને HCFCsના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. હવે ઘણા દેશો ઓછા GWPવાળા કે નોન-ઓઝોન નુકસાનકારક રેફ્રિજરન્ટ તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.

   અન્ય વિકલ્પો:

   • R-290 (પ્રોપેન): ઓઝોન માટે સેફ અને ઓછું GWP

   • R-32: ઓઝોન સેફ, પણ થોડીક Global warming અસર છે

   • R-134a અને R-410a: ઓછા અસરકારક, પણ હાલ બદલી રહ્યા છે

   ---

   👥 ગ્રાહકે શું ધ્યાન રાખવું જોઈએ?

   1. એસી અને ફ્રિજ ખરીદતી વખતે રેફ્રિજરન્ટ ટાઇપ તપાસો

      • R-32, R-290 જેવા એન્વાયરમેન્ટલ ફ્રેન્ડલી વિકલ્પ પસંદ કરો.

   2. નિયમિત સર્વિસિંગ કરાવો

      • લીકેજ અટકાવવા માટે જેથી ગેસ હવામાં ન જાય.

   3. જ્યાં સુધી શક્ય હોય એનર્જી સ્ટાર રેટિંગવાળા પ્રોડક્ટ્સ પસંદ કરો